Izakhiwo ezisebenzisa umbane kakuhle

Ukunqongophala kombane kumaphondo amaninzi kulo nyaka, nangaphambi kwexesha lonyaka elinzima, kubonisa imfuneko engxamisekileyo yokunciphisa ukusetyenziswa kwamandla kwizakhiwo zikawonke-wonke ukuze kuhlangatyezwane neenjongo zokonga umbane zeSicwangciso se-12 seMinyaka emihlanu (2011-2015).

UMphathiswa wezeMali kunye noMphathiswa wezeZindlu noKwakha bakhuphe uxwebhu oluthintela ukwakhiwa kwezakhiwo ezidla umbane kwaye bacacisa umgaqo-nkqubo kaRhulumente wokukhuthaza ukuhlaziywa kwezakhiwo zikarhulumente ukuze kusetyenziswe umbane ngokufanelekileyo.

Injongo kukunciphisa ukusetyenziswa kwamandla kwizakhiwo zikawonke-wonke nge-10 ekhulwini kwindawo nganye ngokwe-avareji ngonyaka ka-2015, kunye nokunciphisa nge-15 ekhulwini kwizakhiwo ezinkulu.

Izibalo zibonisa ukuba isinye kwisithathu sezakhiwo zikawonke-wonke kuzwelonke zisebenzisa iindonga zeglasi, ezithi, xa kuthelekiswa nezinye izinto, zonyuse imfuno yamandla okufudumeza ebusika kunye nokuphola ehlotyeni. Ngokomyinge, ukusetyenziswa kwamandla kwizakhiwo zikawonke-wonke zelizwe kuphindwe kathathu kunokwamazwe aphuhlileyo.

Okuxhalabisayo kukuba ama-95 ekhulwini ezakhiwo ezintsha ezigqityiweyo kwiminyaka yakutshanje zisasebenzisa umbane omninzi kunokuba kufuneka nangona urhulumente ophakathi epapashe imigangatho yokusebenzisa umbane ngo-2005.

Kufuneka kuqaliswe amanyathelo asebenzayo okubeka esweni ukwakhiwa kwezakhiwo ezintsha kunye nokubeka esweni ukuhlaziywa kwezo zikhoyo zingasebenzi kakuhle ngombane. Eyokuqala ingxamiseke ngakumbi njengoko ukwakhiwa kwezakhiwo ezingasebenzi kakuhle ngombane kuthetha ukuchitha imali, kungekuphela nje ngombane omkhulu osetyenziswayo, kodwa nemali echithwa ekulungisweni kwazo ukuze kongiwe umbane kwixesha elizayo.

Ngokwale ngxelo isandul’ ukukhutshwa, urhulumente ophakathi uza kuqalisa iiprojekthi kwezinye izixeko ezibalulekileyo zokuhlaziya izakhiwo ezinkulu zikawonkewonke kwaye uza kunika inkxaso-mali yokuxhasa imisebenzi enjalo. Ukongeza, urhulumente uza kuxhasa ngemali ukwakhiwa kweenkqubo zokubeka esweni zasekuhlaleni ukuze kujongwe ukusetyenziswa kwamandla kwizakhiwo zikawonkewonke.

Urhulumente uceba nokuseka imakethi yokurhweba eyonga umbane kungekudala. Olu hlobo lokurhweba luya kwenza kube nokwenzeka ukuba abo basebenzisi bezakhiwo zikawonke-wonke abagcina ngaphezulu kwesabelo sabo samandla bathengisele abo basebenzise umbane omninzi ngaphezu kokufuneka.

Uphuhliso lwaseTshayina aluyi kuhlala luzinzile ukuba izakhiwo zalo, ingakumbi izakhiwo zikawonke-wonke, zichitha ikota yamandla asetyenziswa lilizwe ngenxa yoyilo olungasebenzi kakuhle lwamandla.

Okusivuyisayo kukuba, urhulumente ophakathi uqonde ukuba amanyathelo olawulo anjengokunika imiyalelo koorhulumente basekhaya awanelanga kwaphela ukuhlangabezana nale migomo yokonga umbane. Iindlela zemarike ezifana nendlela yokurhweba ngamandla agciniweyo angaphezulu kufuneka zivuselele umdla kubasebenzisi okanye abanini wokuhlaziya izakhiwo zabo okanye ukuqinisa ulawulo ukuze kusetyenziswe umbane ngokufanelekileyo. Oku kuya kuba lithuba elihle lokuhlangabezana neenjongo zokusetyenziswa kwamandla zesizwe.