Ngā whare penapena pūngao
Ko te korenga o te hiko i roto i te maha o ngā kawanatanga i tēnei tau, i mua atu i te wā tino pukumahi, e whakaatu ana i te hiahia nui ki te whakaiti i te whakamahinga hiko o ngā whare tūmatanui kia tutuki ai ngā whāinga penapena hiko o te Mahere Rima Tau 12 (2011-2015).
I tukuna ngātahitia e te Manatū Pūtea me te Manatū Whare me te Hanga he tuhinga e aukati ana i te hanganga o ngā whare e whakapau kaha ana i te hiko, me te whakamārama i te kaupapa here a te Kāwanatanga mō te whakatenatena i te whakahoutanga o ngā whare tūmatanui kia pai ake ai te whakamahinga o te pūngao.
Ko te whāinga he whakaiti i te whakamahinga hiko o ngā whare tūmatanui mā te 10 ōrau mō ia wāhi i te toharite i te tau 2015, me te whakahekenga 15 ōrau mō ngā whare nunui rawa.
E whakaatu ana ngā tatauranga e toru hautoru o ngā whare tūmatanui o te motu e whakamahi ana i ngā pakitara karāhe, ā, ki te whakaritea ki ētahi atu rauemi, ka piki ake te hiahia mō te hiko mō te whakamahana i te takurua me te whakamatao i te raumati. I te toharite, e toru ngā wā e pau ana te hiko i roto i ngā whare tūmatanui o te motu i ērā o ngā whenua whakawhanake.
Ko te mea e āwangawanga ana ko te 95 ōrau o ngā whare hou i oti i ngā tau tata nei e whakamahi tonu ana i te hiko nui atu i te mea e hiahiatia ana ahakoa te whakaputanga o ngā paerewa e whakamahi ana i te hiko e te kāwanatanga matua i te tau 2005.
Me whakatinana ngā mahi whai hua hei aroturuki i te hanganga o ngā whare hou, me te tirotiro hoki i te whakahoutanga o ngā whare kāore e whai hua ana te hiko. He mea nui ake te tuatahi, nā te mea he moumou moni te hanganga o ngā whare kāore e whai hua ana te hiko, ehara i te mea ko te nui ake o te hiko e pau ana, engari ko te moni hoki e pau ana i roto i te whakahoutanga hei penapena hiko ā muri ake nei.
E ai ki te tuhinga hou kua tukuna, ka whakarewahia e te kāwanatanga matua ngā kaupapa ki ētahi tāone matua hei whakahou i ngā whare tūmatanui nunui, ā, ka tohaina he tahua tautoko hei tautoko i aua mahi. Hei tāpiri, ka tautoko pūtea te kāwanatanga i te hanganga o ngā pūnaha aroturuki ā-rohe hei tirotiro i te whakamahinga hiko o ngā whare tūmatanui.
Kei te whakaaro hoki te kāwanatanga ki te whakatū i tētahi mākete hokohoko penapena hiko a ngā rā kei te heke mai. Mā tēnei hokohoko ka taea e ngā kaiwhakamahi whare tūmatanui e penapena ana i te nui atu i tā rātou rohenga hiko te hoko atu i tā rātou penapena hiko nui ki te hunga he nui ake te whakamahinga hiko i te mea e hiahiatia ana.
E kore e pumau te whanaketanga o Haina mēnā ka pau te hauwhā o te nui o te pūngao e pau ana i roto i ōna whare, inā koa ngā whare tūmatanui, nā te koretake o te hoahoa whai hua o te pūngao.
Hei whakahari i a mātou, kua kite te kāwanatanga matua kāore i te rawaka ngā mahi whakahaere pēnei i te tuku whakahau ki ngā kāwanatanga ā-rohe hei whakatutuki i ēnei whāinga penapena hiko. Ko ngā kōwhiringa mākete pēnei i te tikanga mō te hokohoko i te pūngao kua penapenahia me whakaoho i te hihiri o ngā kaiwhakamahi, o ngā rangatira rānei ki te whakahou i ō rātou whare, ki te whakapakari rānei i te whakahaere kia pai ake ai te whakamahinga o te hiko. He tirohanga kanapa tēnei hei whakatutuki i ngā whāinga whakapaunga pūngao a te motu.
Wā tuku: Pipiri-18-2019



