izindaba

Izakhiwo ezonga amandla

Izakhiwo ezonga amandla

 

Ukushoda kukagesi ezifundazweni eziningi kulo nyaka, ngisho nangaphambi kokuba kufike isikhathi esiphezulu, kukhombisa isidingo esiphuthumayo sokunciphisa ukusetshenziswa kwamandla kagesi ezakhiweni zomphakathi ukuze kuhlangatshezwane nemigomo yokonga ugesi yoHlelo Lweminyaka Emihlanu Lweminyaka Eyi-12 (2011-2015).

 

UMnyango Wezezimali kanye Nomnyango Wezezindlu Nokwakha ngokuhlanganyela ukhiphe idokhumenti evimbela ukwakhiwa kwezakhiwo ezidla ugesi kanye nokucacisa inqubomgomo yoMbuso yokugqugquzela ukulungiswa kwezakhiwo zomphakathi ukuze kusetshenziswe amandla kakhudlwana.

 

Inhloso wukunciphisa ukusetshenziswa kwamandla kagesi ezakhiweni zikahulumeni ngamaphesenti ayi-10 indawo ngayinye ngokwesilinganiso ngonyaka wezi-2015, ngokuncipha ngamaphesenti ayi-15 ezakhiweni ezinkulu kakhulu.

 

Izibalo zibonisa ukuthi ingxenye eyodwa kwezintathu yezakhiwo zomphakathi ezweni lonke zisebenzisa izindonga zezingilazi, okuthi, uma ziqhathaniswa nezinye izinto, zikhulise isidingo samandla okushisa ebusika kanye nokupholisa ehlobo. Ngokwesilinganiso, ukusetshenziswa kukagesi ezakhiweni zomphakathi zezwe kuphindwe kathathu kunamazwe athuthukile.

 

Okukhathazayo ukuthi amaphesenti angama-95 ezakhiwo ezintsha eziqedwe eminyakeni yamuva asadla amandla angaphezu kwadingeka naphezu kokushicilelwa kwezindinganiso zokusebenzisa amandla nguhulumeni omkhulu ngo-2005.

 

Kumele kwethulwe izinyathelo ezisebenzayo zokuqapha ukwakhiwa kwezakhiwo ezintsha kanye nokwengamela ukuvuselelwa kwalezo ezikhona ezingawongi ugesi. Okwakuqala kuphuthuma nakakhulu njengoba ukwakhiwa kwezakhiwo ezingawongi ugesi kusho ukumosha imali, hhayi nje ngokwamandla amakhulu asetshenzisiwe, kodwa nemali esetshenziswe ekuzilungiseni ukuze zonga ugesi esikhathini esizayo.

 

Ngokwalo mqulu osanda kukhishwa, uhulumeni omkhulu uzokwethula amaphrojekthi emadolobheni athile abalulekile ukuze alungise izakhiwo zomphakathi ezinkulu futhi uzokhipha uxhaso ukuze asekele imisebenzi enjalo. Ukwengeza, uhulumeni uzokweseka ngezimali ukwakhiwa kwezinhlelo zasekhaya zokuqapha ukuze kwengamele ukusetshenziswa kwamandla ezakhiwo zomphakathi.

 

Uhulumeni futhi uhlose ukusungula imakethe yokuhweba ezonga amandla esikhathini esizayo esiseduze. Ukuhweba okunjalo kuzokwenza ukuthi labo basebenzisi bezakhiwo zomphakathi abonge ngaphezu kwesilinganiso samandla abo ukuze badayise ukonga kwabo kwamandla engeziwe kulabo abasebenzisa amandla abo aphezulu kunalokho okudingekayo.

 

Intuthuko yaseShayina ngeke isimeme uma izakhiwo zayo, ikakhulukazi izakhiwo zomphakathi, zidla ingxenye eyodwa kwezine yenani eliphelele lamandla elisetshenziswa izwe ngenxa nje yokuklanywa okungekuhle kwamandla kagesi.

 

Ngokusikhulula, uhulumeni omkhulu usebonile ukuthi izindlela zokuphatha ezifana nokunikeza ohulumeni basekhaya imiyalo akwanele ukuhlangabezana nalezi zinhloso zokonga ugesi. Izinketho zemakethe ezinjengomshini wokuhweba amandla alondoloziwe ngokweqile kufanele zikhuthaze umdlandla kubasebenzisi noma abanikazi bokuvuselela izakhiwo zabo noma ukuqinisa ukuphathwa ukuze kusetshenziswe amandla ngendlela ephumelela kakhudlwana. Lokhu kuzoba ithemba eliqhakazile lokuhlangabezana nemigomo yesizwe yokusebenzisa amandla.

 


Isikhathi sokuthumela: Jun-18-2019